Akademik Veri Yönetim Sistemi
Gürcan K. (Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2027
Kayısı (Prunus
armeniaca) sosyal ve ekonomik açıdan çok önemli bir sert çekirdekli meyve
türüdür. Türkiye tek başına dünya kayısı üretiminin %20’sini ve kurutmalık
kayısının %70’i sağlamaktadır. Türkiye’de 50 binden fazla aile geçimini
kaysıdan sağlamaktadır. Yıllık ihracat girdisi 500 milyon dolarındadır. Diğer
taraftan, FAO istatistikleri Türkiye kaysılarının verimliliğinin bir çok ülkenin
gerisinde olduğunu göstermektedir. Malesef, başta verim olmak üzere melezleme
ıslahı ile tarımsal karakterlerde ilerleme sağlamış bir kaysı çeşidi Malatya ve
civar illerde mevcutt değildir. 'Hacıhaliloğlu' 'Kabaaşı,' ‘Soğancı’ ve ‘Hasanbey’ en önemli
kaysı çeşitleri olup hepside son iki yüz yıl içinde tesadüf olarak bulunmuş,
şarka hastalığına hassas, ıslah edilmemiş çeşitlerdir. Türkiye kaysılarının
neredeyse hemen hepsi son yarım yüzyılda Avrupa sert çekirdekli meyve tarımında yıkıma neden olmuş şarka hastalığına
dayanıksızdır. 2006
yılında bu hastalığın Avrupa’da sert çekirdekli meyve tarımında son 30 yılda
tam 10 milyar dolar zarar oluşturduğu hesaplanmıştır. ABD ve Kanada’da 1999
yılında hastalık ilk kez görülmüş, tespit ve eradikasyon çalışmaları için 2009
yılına kadar yaklaşık 3 milyar dolar harcanmıştır. Türkiye’de bu virüsün
eradikasyonu malasef mümkün değildir. Çalışmalarımız (TUBİTAK 112O022 ve 118O548), Avrupa’da
önemli zararların nedini olan PPV-D, Rec ve M ırkının, yine ABD’de üç
eyaletteki tüm sert çekirdeklilerin kesilmesine neden olan PPV-D ırkının
genetik çeşitlilik merkezinin Türkiye olduğunu göstermektedir. Kaysının en önemli sorunlardan bir diğeri ilkbahar geç donlarıdır. Her iki üç yılda
bir donlardan dolayı kaysıda verim alınamamaktadır.