Akademik Veri Yönetim Sistemi
Koç Ç. T., Yavalar D. E., HAMURCU G. C.
TÜBİTAK Projesi, 2022 - 2024
0-8 yaş arası “digitods (dijital çocuklar)”
olarak adlandırılan bir neslin daha emekleme çağındayken, akıllı ekranları
kaydırarak video izlemeleri, okul öncesi çocukların Youtube ile kurdukları
ilişkinin anlaşılmasını, bugün daha da önemli hale getirmiştir. Common Sense
Grubu, OFCOM gibi uluslararası kuruluşların, özellikle bu yaş aralığında (0-8)
teknoloji kullanımıyla ilgili periyodik olarak araştırmalar yaptığı
görülmüştür. Oysa, Türkiye’de bu yaş aralığının özellikle Youtube kullanımını
irdeleyen bir çalışma olmadığı gibi, “Youtube, tüketim ve çocuk ilişkisini”, Eleştirel
perspektiften irdeleyen bir çalışmaya da rastlanmamaktadır. Projenin başlıca
amacı, çocuklar
için masum görülen ve her fırsatta çocuklara bakmakla görevlendirilen Youtube’un,
tüketim kültürüyle olan ilişkisini ortaya koyarak aileleri “çocuklara ait bir
alan gibi gösterilen Youtube’da ticari kültür” konusunda bilinçlendirmek,
farkındalık kazanmalarını sağlamaktır.
Bu amaç doğrultusunda, öncelikle ürünlerin ve anlatıların
pazarlandığı çocuk Youtuber videoları analiz edilecek ardından ürünü
deneyimleyen, tüketen hedef-kitle konumundaki çocuk ve ebeveynlerinin Youtube
ile kurdukları ilişki anlaşılmaya çalışılacak ve son olarak da çocukları Youtube’daki
“tüketim kültürünün etkisinden korumak için” çözüm önerileri sunulacaktır.
Proje, birbiriyle ilişkili olan ve birbirini tamamlayan üç kısımdan
oluşmaktadır. Birinci kısımda, ön araştırma sonucu belirlenen 12 çocuk Youtuber
kanalında yayınlanmış olan videolar arasında, her bir kanaldan en popüler olan
100 video amaçlı örnekleme tekniği ile seçilerek toplamda, 1.200 video, 12 ay süreyle içerik analizi tekniğiyle incelenecektir. Verilerin
analiz edilmesinde, Kuckarzt (2016)’ın tematik
yapılandırıcı içerik analiz tekniği” benimsenmiştir. Eleştirel kuram, toplumsal gerçekliğin yüzeyde ve derinde farklı
iki anlamı olduğundan yola çıkarak, derindeki yapıyı şekillendiren bilinçlerin
neler olduğu ortaya çıkarmaya çalışır. Bu projede, Youtube, “eğitim”,
“bilgilendirme”, “eğlendirme” gibi ilk bakışta akla gelen anlamların ötesinde,
çocuk Youtuberların videoları aracılığıyla çocuklara ürünlerin pazarlandığı bir
mecra olarak düşünüldüğü için, Eleştirel
bir yaklaşım tarzıyla konu ele alınacaktır. Videolarda tanıtımı yapılan
ürün reklamlarıyla birlikte, videolarda kurulan anlatı içinde, “eşyaya sahip
olarak mutlu olma”, “değişimin sürekliliği”, “eğlenmenin başlıca amaç olması”
gibi tüketim kültüründe işlenen bilişler de ortaya çıkarılacaktır.
Projenin ikinci
bölümünde, ürünü deneyimleyen,
tüketen hedef-kitle konumundaki okul öncesi çocuklar ve ebeveynlerin
görüşlerinden hareket edileceği için, projenin bu kısmı, nitel araştırma
türünden bir araştırma olarak olgubilim
(fenomenoloji) deseniyle kurgulanmıştır. Kayseri’nin merkez ilçelerinde
bulunan Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı anaokullarında, 4-6 yaş çocuk ve
ebeveynleriyle görüşülecektir. Toplamda, 340
kişiyle yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilecektir. Daha sonra veriler bilgisayar ortamına
aktarılarak analiz edilecektir. Hem video içerikleri hem de görüşme verileri, MaxQuda
Analytics Pro 2022 isimli bilgisayar
yazılımında değerlendirilecektir. Verilerin analiz sürecinde Bronfenbrenner’ın Ekolojik Model’ine
dayanan Ekolojik Tekno-Mikrosistem (Johnson, 2010) teorik çerçevesinden
hareket edilecektir. Yarı yapılandırılmış görüşmeye ilaveten, araştırmaya
katılan çocuklarla Youtube ile ilgili resim çizme aktivitesi
gerçekleştirilerektir. Böylece, çocukların görüşme esnasında ifade etmedikleri
veya edemedikleri düşünce ve fikirlerin de veri olarak elde edilmesine olanak
tanınacaktır. Çizimlerin değerlendirilmesinde, Tobin (2000) tarafından geliştirilen Bakhtinian yorumlayıcı analiz
bakış açısı esas alınacaktır. Araştırmanın son dört ayı, Youtube’da çocukların maruz kaldıkları tüketim kültürünün çocukların
psiko-sosyal gelişimlerini ne yönde etkileyebilecekleri, çocukları Youtube
aracılığıyla yayılan tüketim kültürünün etkilerine karşı korumak için hangi çözüm
önerileri sunulacağı, ilgili bilgi birikiminden faydalanılarak yazılmasına
ayrılacaktır. Tespit edilen çözüm önerileri, projenin son ayında seçilen
anaokullarında ebeveynlere verilecek eğitimlerde paylaşılacaktır.