Akademik Veri Yönetim Sistemi
GÖKÇE N. (Yürütücü), TAHERİ S., HASSANZADEH FAALASLI M., ÖZKUL Y.
TÜBİTAK Projesi, 1002 - Hızlı Destek Programı, 2021 - 2022
Otizm merkezi sinir sistemini etkileyen, etiyolojisi tam olarak açıklanamamış multifaktöriyel bir hastalıktır. Otizm hastalığı ailesel geçişe sahip olmasına rağman şu ana kadar otizm hastalığından tam olarak sorumlu ne bir gen ne de bir mutasyon tanımlanabilmiştir. Epigenetik, DNA dizisinde herhangi bir değişiklik olmaksızın gen ifadesini doğrudan etkileyen değişikliklerin incelenmesini ifade etmektedir. Bugün otizm gibi birçok hastalığın kalıtsal olarak aktarılmasından epigenetik kalıtım sorumludur. Epigenetik mekanizmalar transkripsiyonel ve post-transkripsiyonel ve/veya translasyonel ve post-translasyonel seviyede değişimler ile bir genin aktivitesini değiştirebilirler. Post-transkripsiyonel mekanizmalardan olan mikro RNA’lar (miRNA), küçük kodlanmayan RNA'ların en iyi karakterize olmuş alt tipini oluştururlar. miRNA’lar proteine kodlanan diğer genlerin ifadesini düzenleyen genlerdir. miRNA'lar gelişim, protein salınımı ve gen düzenlenmesinde kritik öneme sahiptir.
Literatürde yapılan çalışmalarda Otizm hastalarında uygulanan diyetler ile davranışlarının şiddetinin değiştiğine ve birçok hastalıkta uygulanan diyetlerin ilişkili genlerin ekspresyon seviyelerini değiştirebildiğini gösteren yayınlar mevcuttur. 2020 yılında Nature Scientific Reports dergisinde yayınlanan çalışmamızda hem otizmli çoçuklarda ve onların ailelerinde hemde oluşturduğumuz otistik fare modellerinde 6 miRNA’nın ekspresyonlarının düşük olduğu tespit edilmiş ve bu miRNA’ların otizm için tanıda kullanılabilir bir markır olabileceği gösterilmiştir. Planlanan projede daha önceki çalışmamızda elde ettiğimiz otizmli hastalarda düşük eksprese olan bu miRNA’ların ekspresyon seviyelerinin yüksek şeker diyetinden etkilenip etkilenmediklerinin ortaya konması amaçlanmaktadır. Bu nedenle daha önce oluşturduğumuz ve davranış ve moleküler testler ile otistik olduklarını doğruladığımız fare modellerinde(Cc2d1a heterozigot (+/-) ve Valproik asit (VPA)) yeni doğan farelere doğar doğmaz %20, %30 ve %10(normal yem, kontrol) şeker içeren yemler ile beslendikten sonra 2 aylık olduklarında davranış testleri yapılacak ve hipokampüs ve spermde bu miRNA’ların ekspresyon seviyelerinin değişip değişmediği belirlenecektir.
Proje sonucunda yüksek şeker içeren diyet; daha önce markır olarak belirlediğimiz miRNA’ların ekspresyon seviyelerinde ve hayvanların davranışsal test sonuçlarında olası değişikliklere yol açması durumunda diyetinde otizimde etkili olduğu ve tedavi stratejisi için diyetinde göz önünde bulundurulması gerektiği önerilebilecektir.