“‘En - Nücumu’z – Zahire fi Müluk-i Mısr Ve’l-Kahire’ Adlı Eserdeki Türkçe Kelimeler

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Erciyes Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2022

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Ahmed Abbood

Danışman: Gökçe Yükselen Peler

Özet:

Memlûk Devleti ve Beylikler Dönemi ile ilgili yabancı dilde yazılmış çok sayıda kaynak eser vardır. Bu kaynaklar arasında özellikle Arapça olanlar büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada ele alınacak olan eser ise İbni Tagrıberdi’nin “En-Nücûmu’z- Zâhire fi Mülûki Mısr ve’l – Kâhire” adlı eseridir. Türk asıllı olan Tagrıberdi, bu eserde öncelikle Mısır tarihini yazmayı amaçlamıştır. Eser, adından da anlaşılacağı üzere Mısır tarihidir. Mısır’ın Hz. Ömer devrinde oranın ilk valisi bulunan Amr bin As tarafından fethedildiği yılla (641) başlar ve müellifin ölümünün bir yıl öncesi olan siyasi ve askeri olayların, sekiz buçuk asırlık tarihini içerir. Eserde olaylar kronolojik sırayla yazılmıştır ve dönem adları alt başlıklar olarak verilmiştir. Yazar, Mısır tarihini yazarken doğal olarak o dönemde Mısır’a komşu olan devletlerle ilgili birçok meseleye de kitabında yer vermiştir. Böylece Memlûklar, Dulkadiroğulları ve bazı beylikler hakkında da bilgiler yer almaktadır.

Bu çalışmada eserde geçen Türkçe kelimeler, Türkçe ibare ve terimler tespit ve tasnif edilmeye çalışılacaktır. Elde edilecek veriler siyasi, dini, savaş terminolojisi, sosyal hayat gibi başlıklar adı altında tasnif edilecektir. Eserde kullanılan Türkçe özel adlar, yer adları veya devlet adları özellikle o dönemin Türkçe kullanımını tespit etmede önemli veriler olarak kullanılacaktır. Elde edilen bu veriler, Türk tarihi, Türk folkloru, gelenek ve göreneklerine ait bazı detayları gün yüzüne çıkarması bakımından önem arz etmektedir.

Çalışmanın amacı, bu eserde kullanılan Türkçe kelimelerin tespitiyle birlikte o dönemde Türkçe’nin Arap coğrafyasındaki etkisini görmek, Mısır tarihi için önemli sayılan bir eserde Türkçe söz varlığını görmek ve kullanılan kelimelerden yola çıkarak Memlûklar devleti ve çağdaşı olan diğer Türk topluluklarıyla ilgili verileri ileride yapılacak olan çalışmalarda sunmaktır.